Ho theha tlhahisoleseling le lits'ebeletso tse ntlafalitsoeng tsa boemo ba leholimo Vanuatu ho baka mathata a ikhethang a tsamaiso.
Andrew Harper o sebelitse e le setsebi sa boemo ba leholimo ba NIWA Pacific ka lilemo tse fetang 15 mme o tseba seo a ka se lebellang ha a sebetsa sebakeng seo.
Merero e kanna ea kenyelletsa mekotla e 17 ea samente, limithara tse 42 tsa liphaephe tsa PVC, limithara tse 80 tsa thepa e tšoarellang ea terata le lisebelisoa tse tla tlisoa ka nako bakeng sa kaho, o boletse joalo. Empa morero oo o ile oa lahleloa ka fensetere ha sekepe sa thepa se sa tsoe boema-kepeng ka lebaka la leholiotsoana le neng le feta.
Lihlekehlekeng tse nyenyane tsa Vanuatu, libaka tsa bolulo, lifofane le lijo li hloka chelete, 'me sena ha se bothata ho fihlela u hlokomela hore ho na le libaka tse ngata tseo batho ba tsoang linaheng tse ling ba ka fumanang chelete ho tsona ntle le ho khutlela naheng e kholo.
Ha e kopantsoe le mathata a puo, thepa eo u ka e nkang habobebe New Zealand e ka bonahala e le phephetso e ke keng ea hlōloa Pacific.
Liphephetso tsena kaofela li ile tsa tlameha ho tobana le tsona ha NIWA e qala ho kenya liteishene tsa boemo ba leholimo tsa othomathike (AWS) ho pholletsa le Vanuatu pejana selemong sena. Liphephetso tsena li ne li bolela hore mosebetsi o ne o ke ke oa khoneha ntle le tsebo ea lehae ea molekane oa morero, Lefapha la Vanuatu Meteorology and Geological Hazards (VMGD).
Andrew Harper le mosebetsi-'moho le eena Marty Flanagan ba ile ba sebetsa 'moho le litsebi tse tšeletseng tsa VMGD le sehlopha se senyenyane sa banna ba moo ba neng ba etsa mosebetsi oa matsoho. Andrew le Marty ba okametse lintlha tsa tekheniki le ho koetlisa le ho ruta basebetsi ba VMGD hore ba tsebe ho sebetsa ka boikemelo mererong e tlang.
Ho se ho kentsoe liteishene tse tšeletseng, tse ling tse tharo li rometsoe ’me li tla kenngoa ka Loetse. Ho reriloe tse ling tse tšeletseng, mohlomong selemong se tlang.
Basebetsi ba botekgeniki ba NIWA ba ka fana ka ts'ehetso e tsoelang pele ha ho hlokahala, empa mohopolo o ka sehloohong oa mosebetsi ona Vanuatu le boholo ba mosebetsi oa NIWA Pacific ke ho thusa mekhatlo ea lehae naheng ka 'ngoe ho boloka lisebelisoa tsa bona le ho ts'ehetsa mesebetsi ea bona.
Marang-rang a AWS a tla sebetsa lik'hilomithara tse ka bang 1,000 ho tloha Aneityum ka boroa ho ea Vanua Lava ka leboea.
AWS ka 'ngoe e na le lisebelisoa tse nepahetseng tse lekanyang lebelo la moea le tataiso, mocheso oa moea le oa fatše, khatello ea moea, mongobo, pula le mahlaseli a letsatsi. Lisebelisoa tsohle li kentsoe ka mokhoa o laoloang ka thata ho latela maemo le litsamaiso tsa Mokhatlo oa Lefatše oa Boemo ba Boemo ba Leholimo ho netefatsa ho tsitsisa ha tlaleho.
Lintlha tse tsoang ho lisebelisoa tsena li fetisoa ka Marang-rang ho ea polokelong ea boitsebiso bo bohareng. Sena se ka 'na sa bonahala se le bonolo qalong, empa senotlolo ke ho etsa bonnete ba hore lisebelisoa tsohle li kenngoa e le hore li sebetse hantle le ho tšoarella lilemo tse ngata ka litlhoko tse fokolang tsa tlhokomelo. Na sensor ea mocheso e limithara tse 1.2 ka holim'a lefatše? Na botebo ba sensor ea mongobo oa mobu hantle ke limithara tse 0.2? Na boemo ba leholimo bo supa leboea hantle? Phihlelo ea NIVA sebakeng sena ke ea bohlokoa haholo - tsohle li hlakile 'me li hloka ho etsoa ka hloko.
Vanuatu, joalo ka linaha tse ngata tikolohong ea Pacific, e kotsing e kholo ea likoluoa tsa tlhaho tse kang maholiotsoana le komello.
Empa mohokahanyi oa morero oa VMGD Sam Thapo o re data e ka etsa ho feta. "E tla ntlafatsa bophelo ba batho ba lulang mona ka litsela tse ngata."
Sam o re tlhahisoleseling e tla thusa mafapha a mmuso oa Vanuatu ho rera hantle mesebetsi e amanang le boemo ba leholimo. Mohlala, Lekala la Litlhapi le Temo le tla khona ho rala litlhoko tsa polokelo ea metsi ka lebaka la ponelopele e nepahetseng ea sehla ea mocheso le lipula. Indasteri ea bohahlauli e tla rua molemo ka kutloisiso e betere ea mekhoa ea leholimo le hore na El Niño/La Niña e ama sebaka seo joang.
Lintlafatso tse kholo tsa lintlha tsa pula le mocheso li tla lumella Lefapha la Bophelo bo Botle ho fana ka likeletso tse betere mabapi le mafu a bakoang ke menoang. Lefapha la Eneji le ka fumana temohisiso e ntjha mabapi le bokgoni ba matla a letsatsi ho nka sebaka sa ho itshetleha ha dihlekehleke tse ding hodima motlakase wa disele.
Mosebetsi ona o tšehelitsoe ka lichelete ke Global Environment Facility mme oa kengoa tšebetsong ke Lekala la Vanuatu la Phetoho ea Tlelaemete le Lenane la Ntlafatso la Machaba a Kopaneng (UNDP) e le karolo ea Lenaneo la Kaho la Mamello ka Ntlafatso ea Meaho. Ke litšenyehelo tse batlang li le nyane, empa ka monyetla oa ho fumana tse ling tse ngata ho khutlisa.
Nako ea poso: Sep-30-2024